Op 23 mei stemde de raad unaniem in met de gezamenlijke regionale reactie op de hoofdlijnennotitie voor de Groningenwet – onderdeel de Staat van Groningen. Tot uiterlijk 24 mei konden de raden en staten van de provincie Groningen en de gemeenten Aa en Hunze, Noordenveld en Tynaarlo en de algemene besturen van de waterschappen Hunze en Aa’s en Noordenzijlvest reageren op de notitie. De insteek was één gezamenlijke reactie om een zo sterk mogelijk effect te hebben op de aankomende ontwerpwet.
De Groningenwet – onderdeel Staat van Groningen
De Tijdelijke Wet Groningen zal worden omgeschreven naar de Groningenwet, zodat het een permanent karakter krijgt. Onderdeel van deze wet is de Staat van Groningen. Dit is een jaarlijks rapport waarin voortgang wordt gemonitord van schadeafhandeling, versterking, verduurzaming en brede welvaart (de vier hoofddoelstellingen binnen Nij Begun). De Staat van Groningen is tenminste tot 2055 van kracht. Het vormt de basis voor de jaarlijkse verantwoording van de minister aan de Tweede Kamer.
De hoofdlijnennotitie is het voorstadium van de ontwerpwet en omschrijft de doelstellingen in de Groningenwet, de uitvoeringsstrategie, de cyclus van overleg en verantwoording en de middelen die ervoor nodig zijn.
Eén gezamenlijke reactie vanuit Regioberaad
Al enkele maanden zijn de regionale overheden in overleg in het regioberaad. Dit orgaan is opgericht om kennis te delen en een regionale strategie te ontwikkelen in de communicatie naar en samenwerking met het Rijk bij de uitvoering van Nij Begun (lees ook: https://www.middengroningennieuws.nl/raden-en-staten-samenwerking-nij-begun/). De insteek was een gezamenlijke reactie om een zo sterk mogelijk effect uit te oefenen.
Wat willen de raden en staten? Een verzekeringspolis voor de toekomst
Bovenal willen de raden en staten dat de Groningenwet en de Staat van Groningen een verzekeringspolis is voor de toekomst van Groningen en Noord-Drenthe. Volgens de regionale partijen is de hoofdlijnennotitie nog te vrijblijvend op sommige onderdelen. De regio wil meer garanties in de vorm van concrete resultaatverplichtingen, juridische afdwingbaarheid en gereserveerde middelen. Hoewel doelstellingen voor schadeafhandeling en versterking een absoluut karakter hebben, zijn doelstellingen voor verduurzaming en brede welvaart een stuk vrijblijvender.
Enkele belangrijke verzoeken aan staatssecretaris Vijlbrief uit de reactie:
- Het doel voor verduurzaming zou volgens de regio moeten zijn dat alle woningen ‘aardgasvrij gereed’ moeten worden;
- Bij de doelstellingen voor brede welvaart zou duidelijk geformuleerd moeten worden dat landelijke gemiddelden in elk van de betrokken gemeenten moeten worden behaald en dat deze ontwikkelingen niet mogen leiden tot diepere tegenstellingen binnen de gemeenten zelf;
- Schadeafhandeling en versterking zouden ‘milder, makkelijker en menselijker’ moeten worden. Dit element vindt de regio te weinig terug in de notitie. Het blijft te technisch-juridisch;
- De regio wil resultaatverplichtingen voor zorg voor de sociale, psychische, emotionele en gezondheidsschade voor gedupeerden, alsook nadelige investeringsgevolgen voor ondernemers;
- De regio wil dat als de doelstellingen in 2055 niet behaald zijn, deze blijven gelden en afdwingbaar zijn totdat deze wel behaald zijn;
- De regio vraagt om voldoende financiële zekerheid te scheppen, zodat de middelen die nodig zijn om Nij Begun uit te voeren ook in de toekomst beschikbaar zijn. Ook wil de regio dat duidelijk vastgelegd wordt dat het om extra middelen gaat naast reguliere rijks-financiering voor gemeenten.
Gemeenteraden aan het stuur?
Een constante zorg is de belangenverdediging naar het Rijk toe. ‘Wij als gemeenteraden moeten nu echt aan het stuur zitten en het geld moet ook daadwerkelijk bij de inwoners terecht komen.’ Dit geluid klonk afgelopen maanden herhaaldelijk in de raadzaal.
Unieke inspraakmogelijkheid
Esmaralda Smith, fractievoorzitter van D66 en een van de afgevaardigden voor de gemeente Midden-Groningen in het regioberaad, stelt dat het te prijzen is dat Vijlbrief de gemeenten in de gelegenheid heeft gesteld om voorafgaand aan de ontwerpwet hun visie te delen op de hoofdlijnennotitie. Dit zou afwijken van de normale wetgevingsprocedure.
Bestuurlijke verhoudingen
Anderzijds, de Groningenwet is een overeenkomst op landelijk niveau. Het kabinet legt dus verantwoording af aan de Tweede Kamer, niet aan de regionale overheden. Ook gelden tijdens de uitvoering de reguliere bestuurlijke verhoudingen tussen Rijk en gemeenten. Wel worden de gemeenten tweemaal per jaar meegenomen in een overlegmoment over de voortgang van het programma (in mei en in het najaar). Op deze wijze blijft de regio wel betrokken bij de uitvoering van het programma.
Regionale input voor uitvoeringsagenda’s
Volgens Smith is er op dit moment ruimte om invloed uit te oefenen op de uitvoeringsagenda’s. Zodoende kwamen de raadsleden en wethouders eerder dit jaar al bijeen op een informatiebijeenkomst in het Huis van Cultuur en Bestuur die in het teken stond van de Sociale en Economische Agenda’s . De insteek was om helder te krijgen wat de regionale belangen zijn en hoe deze behartigd kunnen worden in de vormgeving van deze agenda’s. Het bestuur kreeg de opdracht om een startnotitie te ontwikkelen (lees ook: https://www.middengroningennieuws.nl/raad-maakt-zich-klaar-voor-nij-begun/).
Gelden voor Nij Begun via het Rijk
Een belangrijke wens van de regio is dat de gelden voor Nij Begun gekanaliseerd worden via het gemeentefonds en het provinciefonds, zo kunnen raden en staten het geld zelf toekennen aan projecten. ‘Wij weten wat het beste is voor onze inwoners en kunnen de gelden efficiënt besteden’, aldus Niels Joostens (CU), fractievoorzitter van CU en voorzitter van het Regioberaad. Het Rijk lijkt hier echter niet voor te kiezen. Joosten doet een oproep aan het Rijk de gemeenten voldoende invloed te geven om de gelden efficiënt te kunnen besteden.
Verzekeringspolis voor de toekomst
Van der Veen (PvdA), Joostens (CU) en Smith (D66) wezen er op dat we de scherpte in de belangenverdediging naar het Rijk niet mogen verliezen. Voor de regionale overheden is de Groningenwet een verzekeringspolis voor de toekomst.
Vooralsnog is het onduidelijk wanneer er een reactie volgt vanuit het ministerie, waaruit zal blijken welke verzoeken vanuit de regio worden gehonoreerd.
