Op 19 december stelde de raad nieuwe kaders vast voor de Sociale teams en welzijn. Hiermee wordt een volgende stap gezet in de hervorming van de jeugdzorg. In het nieuwe (landelijke) beleid krijgen sociale teams een belangrijke rol. Zij moeten de zorg lokaal kunnen aanbieden en sturen op een integrale benadering.
Het stelsel loopt vast
De jeugdzorg kampt al jaren met grote problemen, waaronder lange wachtlijsten, hoge kosten en personeelstekorten. ActiZ Jeugd heeft 60 gesprekken gevoerd met maatschappelijke organisaties in het werkveld van jeugd en gezin. Alle gesprekspartners constateren dat het stelsel vast is gelopen en dat Nederland geen integrale visie of beleid kent als het gaat om zorg en ondersteuning aan jeugd en gezin. De decentralisatie heeft ook niet geleid tot de beoogde laagdrempeligheid van de zorg. Sterker nog, het zorglandschap is volgens Actiz Jeugd versnipperd, waardoor jongeren en gezinnen te maken krijgen met allerlei verschillende hulpverleners en organisaties (ActiZ Jeugd: Handreiking Aan De Slag Met Kansrijk Partnerschap, 2024). Ook de gemeente Midden-Groningen kampt met deze problematiek. ‘Momenteel hebben de sociale teams een eigen wachtlijst, heeft Veilig Thuis een eigen wachtlijst, Jeugdbescherming een eigen wachtlijst, etc. Alle partijen opereren los van elkaar en voeren hun eigen onderzoeken uit’, aldus wethouder Offereins.
Ook neemt het aantal jongeren dat gebruik maakt van jeugdzorg enorm toe. Ruim twintig jaar geleden kreeg ongeveer 1 op de 27 jongeren een vorm van jeugdzorg. In 2023 was dit 1 op 7, aldus ActiZ Jeugd.
Landelijke hervorming
Landelijk zijn er diverse programma’s in werking gezet. De bedoeling is dat vanaf 2028 een nieuw beleid in praktijk wordt gebracht. Centrale doelstellingen zijn het lokaal organiseren van de zorg, het versterken van sociale veerkracht en het ontwikkelen van een integrale aanpak die de keten vereenvoudigt. Belangrijke programma’s zijn onder meer de Hervormingsagenda Jeugd en het Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming. Deze ontwikkelingen zijn niet vrijblijvend. Gemeenten zijn vanaf 2028 verplicht om aan de nieuwe richtlijnen te voldoen. Momenteel lopen er proeftuinen waarin diverse gemeenten deze nieuwe beleidskaders toepassen. Ervaringen worden via de VNG landelijk gedeeld.
Sociale teams – Spin in het web
De sociale teams moeten de spin in het web worden. Zij zullen dicht bij de jongeren en het gezin staan en waar nodig zelf basishulp bieden. Bij complexe problematiek kan specialistische hulp worden uitbesteed, maar de sociale teams blijven de regie over het dossier behouden. Dit betekent dat de sociale teams de nodige expertise in huis moeten halen om dit nieuwe beleid uit te voeren.
De eerste stap richting deze nieuwe sociale teams betreft de beleidskaders die nu vastgesteld zijn (de eerste drie kader zijn in 2018 al opgesteld. De laatste drie kaders zijn nieuw):
- 1. Partnerschap met inwoners en organisaties;
- 2. Strategisch opdrachtgeverschap waarin de gemeente regie neemt;
- 3. Deskundigheid en competenties voor het uitvoeren van zorg en ondersteuningstaken;
- 4. Uitvoering lokaal (hulp en zorg vindt dicht bij huis plaats);
- 5. Breed kijken en breed uitvoeren (domein overstijgend en integraal);
- 6. Sterke sociale basis (versterken sociale veerkracht.
Voor het document kunt u terecht op: https://midden-groningen.raadsinformatie.nl/vergadering/1149509. (vergaderpunt 8)
Kwartier Zorg en Welzijn
In de gemeente Midden-Groningen vertaalt deze hervorming zich onder meer in de beëindiging van de subsidierelatie Kwartier Zorg en Welzijn (hierna: Kwartier). Het vormgeven van een nieuwe beleid gaat gepaard met het afbreken van een oud beleid. Een van de aanleidingen voor de subsidiestop waren de interne problemen bij Kwartier (lees ook: https://www.middengroningennieuws.nl/raad-gepasseerd-subsidiestop-kwartierzw/). De gemeente heeft de deur open gezet voor eventuele nieuwe partners vanaf 2028.
Oppositie blijft kritisch
Het collegebesluit leidde eerder dit jaar tot ontsteltenis in de gemeenteraad. Aanvankelijk vooral omdat het college dit had besloten zonder de raad er goed bij te betrekken. De raad was ten dele via raadsbrieven geïnformeerd, maar nooit was het probleem expliciet benoemd of besproken en dit terwijl Kwartier een langdurige partner van de gemeente is.
Vanaf dat moment lijkt de belevingswereld van het college vooruit te lopen op die van de raad. Het college is volop bezig om vorm te geven aan het nieuwe landelijke beleid en heeft de banden met het oude deels al verbroken. GroenLinks, CU en SP blijven daarentegen het collegebesluit nog altijd bekloppen en bevragen. De fracties verwijten het college een gebrek aan zelfreflectie. Hoewel het ontbreken van strategisch partnerschap wordt aangedragen als hoofdzakelijk argument, heeft het college die opdracht volgens de fracties nooit eerder helder geformuleerd naar Kwartier. Kwartier heeft zodoende dus niet de kans gehad om zich op dit punt te bewijzen naar de gemeente.
Korte termijn
De kogel lijkt echter allang door de kerk. In kader van de interne problematiek bij Kwartier heeft de gemeente op advies van BDO zelf regie genomen over de toegang tot de zorg. ‘Het hoge ziekteverzuim bij Kwartier leidde tot hogere werkdruk, meer doorloop van personeel en groeiende wachtlijsten, wat vervolgens weer leidde tot meer ziekteverzuim, etc. Deze neerwaartse spiraal moest doorbroken worden’, aldus wethouder Offereins. Offereins geeft aan dat het ziekteverzuim momenteel daalt en de wachtlijsten weer iets korter worden.
Transitiefase
De komende drie jaar staan in teken van een transitie naar het nieuwe systeem. Nu de nieuwe kaders voor de sociale teams zijn vastgesteld worden in maart 2025 diverse scenario’s gepresenteerd over rolverdeling (inbesteden, uitbesteden, mengvorm). Als die keuze is gemaakt zal het college beginnen met het opzetten van een businessplan. De planning is om dit plan in september 2025 te presenteren. Parallel aan dit proces trekt de gemeente nauw op met Kwartier om continuïteit in de zorg te waarborgen.
